Αρχική
ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ, Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών*
Μετά το νέο Μνημόνιο, το PSI και τη νέα δανειακή σύμβαση, το «leitmotif» των αστικών δυνάμεων και των βαρόνων των “Media” είναι… «τώρα πλέον όλοι μαζί για την ανάπτυξη».! Αποσιωπούν εντελώς το γεγονός ότι η συνταγή των «Μνημονίων» και «δανειακών συμβάσεων» της «τρόϊκα»αποτέλεσαν βασική αιτία καθόδου στην εξώπορτα... του Άδη.
Ο απολογισμός είναι τρομακτικός. Πτώση εθνικού εισοδήματος (ΑΕΠ) κατά 17%, ρεκόρ ανεργίας 20% (στους νέους 45%), «λουκέτα» σε 430.000 μικρο-επιχειρήσεις, μείωση μισθών 40-50% «παράπλευρες απώλειες» στο πεδίο των εργασιών σχέσεων με επιστροφή τους σε συνθήκες... 1900 και βύθισμα εκατομμυρίων εργαζόμενων και συνταξιούχων στη φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση. Δυστυχώς ακόμα και μετά στο λεγόμενο PSI, το δημόσιο χρέος δεν είναι βιώσιμο, δεδομένου ότι οι βασικές αιτίες δημιουργίας του παραμένουν άτρωτες (ελλείμματα δημοσιονομικής διαχείρισης και εμπορικού ισοζυγίου, υπερβολικό κόστος εξυπηρέτησης χρέους, χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και τεράστια ανισοκατανομή εισοδήματος).
ΞΑΝΑΘΥΜΗΘΗΚΑΝ ... ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Οι δραματικές εξελίξεις στην ελληνική οικονομία, φέρνουν μια ακόμα φορά στο προσκήνιο το ζήτημα της ανάπτυξης και της ανεργίας. Έστω και λεκτικά αναγνωρίζεται ότι οι περικοπές στην αγοραστική δύναμη μισθών και λαϊκών εισοδημάτων (καταναλωτική ζήτηση), εντείνουν την ύφεση και την ανεργία. Από την άλλη η μείωση των μισθών δεν οδηγεί αντίστοιχα σε μείωση τιμών (καρτέλ και ολιγοπώλια συγκρατούν ή και αυξάνουν τις τιμές), ενώ δεν υπάρχει «δέσμευση» ότι οι περικοπές μισθών-ημερομισθίων και η αύξηση των κερδών θα καταλήξει σε επενδύσεις, σε νέες θέσεις εργασίας και προσφορά αγαθών και υπηρεσιών. Η «εσωτερική υποτίμηση» της εργατικής δύναμης παρ’ ότι τονώνει «εν μέρει» την ανταγωνιστικότητα, δεν ενισχύει αντίστοιχα τις εξαγωγές (η ακαμψία τιμών και το«σκληρό» ευρώ, τις αποδυναμώνουν), διαιωνίζοντας τα υψηλά εμπορικά ελλείμματα. Τέλος η μείωση του ΑΕΠ, μειώνει τα φορολογικά έσοδα και επιδεινώνει τη σχέση δημόσιο χρέους προς ΑΕΠ. Κατά συνέπεια οι περικοπές μισθών και συντάξεων, αναπαράγουν το «φαύλο κύκλο»ύφεσης-ανεργίας-χρέους-λιτότητας, κόκ.
Με το νέο «Μνημόνιο» ακολουθείται όπως επισημάναμε, η ίδια συνταγή σε χειρότερη «έκδοση», παρά τα «ευχολόγια» ανάπτυξης. Κυβέρνηση και «τρόϊκα» μη έχοντας καμιά συγκροτημένη πρόταση καταφεύγουν σε «αλχημείες» συναθροίζοντας «λιμνάζοντα» κονδύλια του ΕΣΠΑ (11,5 δις €), κάποια «πιθανά» δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (7 δις), καθώς τις πληρωμές χρεών σε προμηθευτές του δημοσίου (6 δις), ως αναπτυξιακό «πακέτο» που θα βγάλει…την οικονομία από την ύφεση. Αποσιωπούν ότι στα πλαίσια του «Μνημονίου» οι δημόσιες επενδύσεις σταθερά περικόπτονται, ότι από το νέο δάνειο των 130 δις δεν προβλέπονται κονδύλια για ανάπτυξη (όλα σχεδόν πάνε για τοκοχρεολύσια και στήριξη τραπεζών), ενώ οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν «φαίνονται» στον ορίζοντα, αναγκάζοντας ακόμα και τον πρόεδρο των γερμανών βιομηχάνων Χ.Π.Κάϊτελ να εγκαλεί χλευάζοντας «τις εγχώριες ελίτ που δεν συμπεριφέρονται πατριωτικά βγάζοντας μαζικά στο εξωτερικό τα κεφάλαια τους» (Τα Νέα, 28.2.12).
Ωστόσο ούτε και αυτά τα «λιμνάζοντα» κονδύλια του ΕΣΠΑ, δεν είναι σε θέση να δώσουν αναπτυξιακή ώθηση. Όλα τα προγράμματα με εξαίρεση αυτό της «ανταγωνιστικότητας-επιχειρηματικότητας», έχουν χαμηλό ποσοστό απορρόφησης (μόλις 31,5%). Ένας από τους λόγους της καθυστέρησης, πέρα από το «έλλειμμα» εθνικής συμμετοχής λόγω «Μνημονίου», είναι η ισχυρή «διαπλοκή» οικονομικής και πολιτικής ελίτ στο μοίρασμα των έργων και οι αντιθέσεις μεταξύ τους, καθώς η εξάρτηση των έργων από την τραπεζική χρηματοδότηση, η οποία λόγω κρίσης έχει «παγώσει», παρά τα τεράστια πακέτα στήριξης των τραπεζιτών. Έτσι δεν είναι τυχαίο που λιγότερα από 1/3 των έργων καταλήγει σε υπογραφή συμβάσεων και από αυτά λιγότερα από τα μισά σε ολοκλήρωση τους, με αποτέλεσμα την «απένταξη» πολλών έργων όχι με βάση τη χρησιμότητα αλλά το χρόνο αναμονής για την προώθηση τους.
ΠΟΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΚΑΙ ΣΕ ΟΦΕΛΟΣ ΤΙΝΟΣ;
Με αυτά τα δεδομένα το υπουργείο Ανάπτυξης σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν καταρτίσει κατάλογο προτεραιότητας 181 έργων ύψους 11,5 δις € που περιλαμβάνουν 166 έργα χρηματοδότησης του Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής, στα πλαίσια των οποίων προβλέπεται ως το 2015 να απασχοληθούν γύρω στα 60.00 άτομα και να δημιουργηθούν γύρω στις 4.000 μόνιμες θέσεις εργασίας, ενώ από τα 15 έργα και δράσεις του Κοινωνικού Ταμείου υπολογίζεται ότι θα απασχοληθούν 61.000 άτομα και θα δημιουργηθούν περί τις 100.000 θέσεις εργασίας. Κατά συνέπεια «ακόμα κι αν όλα αυτά πραγματοποιηθούν» (!), το πρόβλημα της απασχόλησης του 1.000.000 εκατ. ανέργων δεν βρίσκει ουσιαστική επίλυση. Εκτός αυτού υπάρχουν τα προβλήματα από τις ενδογενείς αντιφάσεις εφαρμογής του νέου «Μνημονίου» και του PSI. Αν και οι εκτιμήσεις της «τρόϊκα» προέβλεπαν μικρή ανάκαμψη από το 2013, νεότερες εκτιμήσεις τη μεταθέτουν στο 2014, ενώ το βάθος της ύφεσης στο2012-13 θα είναι μεγαλύτερο, γεγονός που σημαίνει μικρότερο ΑΕΠ, μεγαλύτερη ανεργία, επιδείνωση αναλογίας χρέους προς ΑΕΠ, νέα μέτρα, νέα ύφεση, κοκ.
Όμως τα προβλήματα δεν σταματούν εδώ. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι από το 2014 ξεκινήσει μια «αναιμική» ανάπτυξη, προκύπτουν κρίσιμα ερωτήματα για τους πόρους, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τους φορείς και τρόπο κατανομής των αποτελεσμάτων της. Με βάση τα δεδομένα του νέου «Μνημονίου», ως το 2020 θα επέλθει μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος υπέρ των δανειστών, «στραγγίζοντας» το καταναλωτικό επίπεδο των εργαζόμενων και τους πόρους για την ανάπτυξη. Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι το 2012 οι δαπάνες για τοκοχρεολύσια υπερβαίνουν τα 60 δις €, ενώ τα φορολογικά έσοδα υπολογίζονται σε 54 δις.! Ακόμα και με την εφαρμογή του PSI οι δαπάνες για τόκους και πληρωμές για «έντοκα γραμμάτια» (βραχυπρόθεσμο χρέος) θα ξεπεράσουν τα 30 δις €. Άρα χωρίς δραστική διαγραφή χρέους, δεν υπάρχουν διαθέσιμα κονδύλια για ανάπτυξη. Από την άλλοι οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ δεν θα ξεπεράσουν με το ευνοϊκότερο σενάριο ως το 2020, το 2% κατά μέσο όρο, ρυθμός πολύ χαμηλός για να επιτευχθεί αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στο 120%.
Επί πλέον η προϊούσα παραγωγική αποδιάρθρωση της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής την τελευταία δεκαετία, σε συνδυασμό με την απουσία κλαδικών πολιτικών με οριζόντιες και κάθετες δράσεις, καθώς και οι συνέπειες του «σκληρού» νομίσματος (ευρώ), δεν δημιουργούν ελπιδοφόρες προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας. Ταυτόχρονα η απαξίωση των συνεταιρισμών και η ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων, αποδυναμώνει ισχυρούς «εν δυνάμει» αναπτυξιακούς μοχλούς και ο μόνος μοχλός που απομένει είναι η «αγορά» (ιδιωτική πρωτοβουλία), η οποία λόγω της «κρατικοδίαιτης» νοοτροπίας της δεν ανταποκρίνεται στον «ιστορικό» της (καπιταλιστικό) ρόλο. Το μόνο που απομένει είναι η δημιουργία «ειδικών οικονομικών ζωνών» (ΕΟΖ) με τριτοκοσμικού τύπου εργασιακών σχέσεων, φορολογικής «ασυλίας» και «αρπακτικής» συμπεριφοράς στο περιβάλλον,κάτι σαν «θερμοκήπιο» δράσης του πολυεθνικού κεφαλαίου. Τέλος οι μικροεπιχειρήσεις κάτω από την τραπεζική πιστωτική ασφυξία και τα ελάχιστα διαθέσιμα κονδύλια του Ταμείου δανειοδοτήσεων ΕΤΕΑΝ, καθώς επίσης την απουσία υποστηρικτικών πολιτικών, δεν δίνουν κάποια αισιόδοξη προοπτική στο «αναπτυξιακό όραμα» της κυβέρνησης.
Να σημειώσουμε ότι ο σημαντικότερος παράγοντας στη διαδικασία της ανάπτυξη, παραμένει πάντα ο εργαζόμενος και η θέση του στον τρόπο κατανομής των αποτελεσμάτων της. Με διαχρονική λιτότητα και συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης, αποδυναμώνεται το βασικό «κεντρί» τόνωσης της ανάπτυξης (εγχώρια ζήτηση), ενώ η εξωτερική για λόγους που αναφέραμε δεν παρουσιάζει δυναμισμό. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι παραγωγική στασιμότητα, οικονομική καχεξία, φτωχοποίηση και κοινωνική περιθωριοποίηση ευρύτερων στρωμάτων. Δυστυχώς αυτό είναι «εν ολίγοις» το αναπτυξιακό «μοντέλο» που προτείνουν στον ελληνικό λαό οι κυρίαρχες αστικές δυνάμεις σε συνεργασία με τα υπερεθνικά αφεντικά της ευρωζώνης.
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΞΟΔΟΣ
Υπάρχει όμως η εναλλακτική στρατηγική παραγωγικής ανασυγκρότησης που αντιστοιχεί στα ζωτικά συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού. Είναι η πολιτική της προοδευτικής εξόδου από την κρίση που η εφαρμογή της προϋποθέτει κυβέρνηση ριζοσπαστικών-αριστερών δυνάμεων και ενεργητική στήριξη από την πλειοψηφία τη κοινωνίας. Οι βασικοί άξονες της συγκεκριμένης στρατηγικής συνδέονται με την:
α) ανατροπή του «Μνημονίου» και των συνακόλουθων πολιτικών.
β) παύση πληρωμών και διαγραφή άνω του 80% του χρέους, εξόφληση υπόλοιπου με ρήτρα ανάπτυξης.
γ) Εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση τραπεζών, έλεγχος ροής κεφαλαίων και αξιοποίηση των λαϊκών αποταμιεύσεων για στήριξη της ανάπτυξης.
δ) Πρόγραμμα ανόρθωσης της γεωργίας, βιομηχανίας, ενέργειας, υποδομών, κλπ, με στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και αύξησης του ΑΕΠ.
ε) Πάταξη της φοροδιαφυγής και φοροκλοπής μαζί και διαρροής πόρων σε αντιπαραγωγικές και παρασιτικές δραστηριότητες (εξοπλισμούς, μίζες, κρυφές συναλλαγές, κά).
στ) Επαναφορά στο δημόσιο έλεγχο ιδιωτικοποιημένων ΔΕΚΟ και επέκταση τους σε στρατηγικούς τομείς, ανάπτυξη νέων συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών παραγωγικών πρωτοβουλιών.
ζ) Στήριξη αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, ενίσχυση κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών.
η) Καταπολέμηση των καρτέλ και των ολιγοπωλιακών δομών, έλεγχος δράσης πολυεθνικών εταιριών.
θ) Ανάπτυξη ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων με όλες τις χώρες στα πλαίσια πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.
ι) Εκδημοκρατισμός κράτους, συμμετοχή γνήσιων εκπροσώπων εργαζόμενων στα κέντρα λήψης αποφάσεων, κά.
Η προώθηση της συγκεκριμένης δέσμης μέτρων έρχεται προφανώς σε αντίθεση με το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο της ευρωζώνης. Η απάντηση δεν είναι «παραμονή πάση θυσία» στην ευρωζώνη, αλλά υπέρβαση της με στόχο την αναζωογόνηση της οικονομίας και την ελπιδοφόρα προοπτική σε όφελος του ελληνικού λαού και της κοινωνίας συνολικά. Σε αυτήν την κρίσιμη απαίτηση καλείται να παίξει αποφασιστικό ρόλο η Αριστερά, αναζητώντας δρόμους... κοινής δράσης σε «τόσα πολλά» που την ενώνουν, ώστε να ανοίξει ο δίαυλος ενός γόνιμου και νηφάλιου διαλόγου για υπέρβαση στη ζωή, όσων «πολλών και σημαντικών» που τη χωρίζουν.
* Μέλος Π.Σ.Ε. ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
